Wiem, że czytała/eś poprzedni wpis dotyczący reportażu w Dużym Formacie na temat sterylizacji (ubezpłodnienia) w Polsce. Zapewne też już wiesz, że zabieg przeprowadza się przez podwiązanie i/lub przecięcie jajowodów w przypadku kobiet lub wazektomię w przypadku mężczyzn. Ale czy podwiązanie jajników jest legalne?
Historia ma ciąg dalszy.
Czy wazektomia w Polsce jest legalna?
W piątek wieczorem otrzymałem od mecenasa Marcina Rams (prowadzącego znakomity blog o prawie dróg publicznych), e-mail, w którym autor z lekkim sarkazmem wskazał na występowanie w doktrynie prawa karnego innego stanowiska odnośnie bezprawności zabiegu ubezpłodnienia za zgodą pacjentki lub pacjenta (prawnicy mają tę przykrą przypadłość, że w weekendy zajmują się z własnej, nieprzymuszonej woli dyskusjami o zawiłościach ustaw i innych aktów prawnych).
Argumentem przeciwko mojemu stanowisku są pojawiające się w doktrynie prawa karnego zdania, iż zgoda pacjenta stanowi kontratyp (okoliczność) wyłączający bezprawność. W mojej opinii ma to głęboki sens, gdyż autonomia pacjenta powinna sięgać w tym przypadku jak najdalej.
Pacjent powinien mieć możliwość świadomego i dobrowolnego decydowania o własnej płodności. Jest to podstawowe prawo każdej osoby, które powinno obejmować też prawo do sterylizacji w Polsce. Dobrowolne ubezpłodnienie mogłoby także w ostateczności zmniejszyć liczbę przeprowadzanych aborcji.
Są to jednak wnioski na przyszłość.
Sterylizacja na życzenie – czy dobrowolna decyzja wyłącza bezprawność?
Poruszając się po obowiązującym prawie, należy dojść do wniosku, że zgoda pacjenta nie wyłącza bezprawności zabiegu. Zgodnie bowiem z art. 156 § 1 Kodeksu karnego:
„Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (…).”
Spełnienie przesłanek cytowanego przepisu prowadzi do odpowiedzialności karnej lekarza w Polsce. Argumenty przeciw nie znalazły dotychczas odzwierciedlenia w polskim prawie. Również większość doktryny opowiada się za tezą, iż zgoda pacjenta nie wyłącza bezprawności i prowadzi do odpowiedzialności karnej.
Sterylizacja dopuszczalna jest wyłącznie w sytuacji gdy jest przeprowadzana ze względów zdrowotnych.
Trzeba jednak oddać, że znakomitości prawnicze, m.in. prof. Andrzej Wąsek, wyrazili zdanie odmienne, uważając, iż sterylizacja na życzenie (podobnie jak pobranie organów do przeszczepu) nie stanowi czynu zabronionego.
Szereg organizacji, m.in. Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, postuluje przeprowadzenie zmian w Kodeksie karnym polegających na wpisaniu wprost w ustawie, że przeprowadzenie sterylizacji na życzenie jako metody antykoncepcyjnej nie stanowi przestępstwa. Taka dobrowolna sterylizacja byłaby legalna przy podjęciu decyzji pacjenta – niezależnie od jego przyczyny.
Jeżeli chcemy, żeby prawa człowieka, w tym prawa pacjenta były w pełni chronione i realizowane, taka zmiana jest nieodzowna. Jeśli nastąpi, to na pytanie czy podwiązanie jajników jest legalne, w przyszłości będziemy mogli jednoznacznie odpowiedzieć: tak.
Ubezpłodnienie w Polsce i inne sprawy
Mój blog o prawie medycznym to miejsce, w którym możesz zapoznać się z informacjami prawnymi wyjaśnionymi w przejrzysty sposób. Inne, przykładowe artykuły, które warto przeczytać to: