Postępowanie w sprawie korekty płci jest dość skomplikowane. Muszę Ci powiedzieć, że praktycznie każda osoba transseksualna, której pomagam w sądowej korekcie płci jest zaskoczona liczbą szczegółów, o które musimy zadbać, by prawidłowo przeprowadzić postępowanie w sprawie zmiany płci. W sieci znajdziesz wiele informacji na temat tego, że taki proces może zostać przeprowadzony samodzielnie przez osobę trans. Błąd. Proces o ustalenie płci (jak każdy inny proces medyczny) wymaga bardzo specjalistycznej wiedzy.
Najważniejsze informacje (FAQ) o sądowej zmianie płci znajdziesz tutaj. Korekta płci w polskim prawie jest dosyć złożona i wymaga dopełnienia wielu formalnych obowiązków procesowych. Całe postępowanie w sprawie zmiany płci jest dość złożone medycznie, a dodatkowo wymaga także dopełnienia kilku czynności urzędowych.
Długo zastanawiano się w orzecznictwie sądowym, jak umożliwić osobom transseksualnym zmianę określenia płci w aktach stanu cywilnego. Ostatecznie Sąd Najwyższy podjął swego czasu uchwałę, która rozstrzygnęła tę kwestię. Chciałbym pokrótce wyjaśnić, jak obecnie wygląda procedura korekty płci na gruncie polskiego prawa.
Stwierdzenie transseksualizmu
Przed rozpoczęciem jakichkolwiek czynności formalnych, transseksualny pacjent powinien uzyskać od lekarza stwierdzenie, iż jest osobą, której płeć metrykalna (czyli wpisana w aktach stanu cywilnego) jest niezgodna z płcią rzeczywistą. Lekarz (seksuolog) po przeprowadzeniu różnych badań może zadecydować, czy u konkretnego pacjenta następuje zaburzenie identyfikacji płci. Z takim stwierdzeniem można rozpocząć procedurę sądową.
Warto dodatkowo postarać się o odpis dokumentacji medycznej, opisującej procedurę korekty płci danej osoby. Posiadając takie dokumenty, pacjent powinien skierować sprawę do sądu, składając wniosek o zmianę płci. Orzecznictwo sądowe zdecydowało, iż jako stronę pozwaną należy oznaczyć rodziców, w czym z resztą upatruje się wadę tego rozwiązania. Niewątpliwie jest to delikatna materia, a decyzja pacjenta budzi wiele emocji, także u rodziny.
Konieczność pozywania rodziców (występowania przeciwko nim) budzi wiele negatywnych i niepotrzebnych emocji w trakcie całego procesu korekty. Moim zdaniem pacjent powinien być jedynym uczestnikiem takiego postępowania, co wymagałoby wprowadzenia odpowiednich (nowych) regulacji prawnych.
Gdy rodzice nie żyją, należy w pozwie wnieść o ustanowienie kuratora procesowego. Kurator taki będzie prawdopodobnie wyłącznie formalnie brał udział w procesie.
W treści pozwu należy uzasadnić, dlaczego pacjent chce zmienić płeć. Posiadana dokumentacja medyczna, w tym zaświadczenie lekarskie, powinno zostać załączone do pozwu.
Możliwe problemy w trakcie postępowania w sprawie zmiany płci
W toku postępowania sądowego może się zdarzyć, że rodzice pacjenta nie będą się zgadzali na zmianę płci dziecka. Najprawdopodobniej zostaną przesłuchani jako strona postępowania, gdzie będą mogli się wypowiedzieć, co do żądania ustalenia zmiany płci ich dziecka. Nawet jednak negatywna ocena rodziców nie powinna przeszkodzić w wydaniu korzystnego wyroku – najistotniejsze jest zdanie samego powoda (pacjenta) oraz załączone do pozwu dokumenty.
Samo postępowanie o ustalenie płci może natomiast się przedłużyć, co zależy już od natłoku spraw w poszczególnych sądach. Problemem może być także niezbyt korzystna ocena takiego postępowania przez sam sąd, co może się zdarzyć zwłaszcza w mniejszych i mniej otwartych światopoglądowo ośrodkach miejskich. Nie powinno to mieć wpływu na sam wynik procesu – może go natomiast przedłużyć.
Częstą praktyką jest także powołanie dowodu z opinii biegłego seksuologa, co również może wpłynąć na przedłużenie postępowania o kilka miesięcy.
Postępowanie w sprawie korekty płci – ostatnie kroki
Koniec. Postępowanie w sprawie korekty płci zakończyło się. Z prawomocnym wyrokiem orzekającym korektę płci, pacjent powinien udać się do urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce jego urodzenia. Urząd następnie powinien wpisać do swoich akt tzw. wzmiankę dodatkową. Odpis aktu urodzenia wydawany jest już z uwzględnieniem dokonanej zmiany.
Różnie wygląda praktyka przypadku zmiany imienia pacjenta. Czasami podstawą do takiej zmiany jest orzeczenie sądu uwzględniające zmianę imienia. Inne urzędy z kolei wymagają zgłoszenia zmiany imienia przez samego pacjenta – co urząd to obyczaj.
Na podstawie zmienionych danych w aktach stanu cywilnego, pacjent może dokonać zmiany innych dokumentów (prawo jazdy, paszport, dowód osobisty). Należy zwrócić uwagę, że w przypadku korekty płci, zmianie ulegnie także numer PESEL, przedostatnia cyfra tego numeru jest bowiem uzależniona od płci człowieka.
Prawa pacjenta – warto wiedzieć więcej
Stworzyłem blog o prawie medycznym, w którym poruszam aktualne tematy związane z prawami pacjentów. Moi czytelnicy znajdą tutaj artykuły opisujące m.in. pełnomocnictwo medyczne czy odszkodowanie za błąd lekarski. Zapraszam do lektury wszystkich zainteresowanych.